• Opzet van wijken en vaarten in het noordelijk deel;
• Structuur van zandruggen en houtsingels in het zuidelijk deel;
• Variatie in open en besloten gebieden;
• Relatief donker;
• Natuurwaarden, in het bijzonder het Blauwe Bos en de Haulepolder;
• Aantrekkelijke lint- en kanaaldorpen;
• Sterke sociale samenhang;
• Cultuurhistorische waarden als:
  • Verschillene archeologische monumenten, met een bijzondere clustering  in het Blauwe bos;
  • Zuivelfabriek van Donkerbroek.

Dit gebied is het noordelijk deel van de gemeente. Hier wordt vooral Frysk gesproken, in tegenstelling tot de rest van de gemeente. Het Friese Ooststellingwerf is een gebied van vaarten en wijken in het veen bij Haulerwijk en Waskemeer. Met aan de andere zijde van de Tjonger het gebied van singels en bossen op de zandruggen bij Donkerbroek en Haule. Bijzondere plekken zijn het Blauwe Bos en Ontwijk.

Friese arbeiders hebben het noordelijke veengebied rond Haulerwijk en Waskemeer ontgonnen in armoedige omstandigheden. Ze groeven vaarten en wijken om het veengebied te ontwateren. Haulerwijk en Waskemeer zijn door de Haulerwiekster Vaort gekoppeld met Bakkeveen en Veenhuizen en het Fochteloërveen.

De oude veenontginningen zijn nog goed te zien door een ritme van wijken haaks op de vaart. De vaart ligt duidelijk herkenbaar in het landschap door de bomen aan weerszijden. Langs de vaart liggen de halfopen en dichte bebouwingslinten van Haulerwijk en Waskemeer. De bebouwing is sober en eenvoudig, het is nooit een rijk gebied geweest.

Donkerbroek en Haule zijn ook lintdorpen. De dorpen liggen op zandruggen ten noorden van het beekdal van de Tjonger. De houtsingels en bosgebieden geven het gebied een besloten karakter.
Het gebied is al lange tijd bewoond, maar in de Middeleeuwen ontstaan de huidige dorpen. Donkerbroek groeit snel met allerlei ambachten en kleine bedrijvigheid. De ligging aan de Opsterlânske Kompanjonsfeart helpt daarbij. Nu is de aansluiting op de N381 de belangrijkste verbinding met de wijde omgeving.
Haule blijft een landelijk dorp. Hier bepalen vooral landbouw en boerderijen het beeld.

Bijzonder is dat de coöperatiegedachte in de dorpen al vanaf het begin van de vorige eeuw belangrijk wordt. En nog steeds zien we deze samenredzaamheid terug. Veel voorzieningen worden door de dorpen zelf beheerd, zoals het zwembad Haulewelle. In Donkerbroek zorgt de oudejaarsploeg niet alleen met oud en nieuw voor vertier in het dorp, maar organiseert door het jaar heen activiteiten.

Het noordelijk deel van onze gemeente is een gebied met een goede mix van natuur en agrarische gronden. Er is voldoende ruimte voor een toekomstbestendige agrarische sector. De landbouw de grootste beheerder van het landelijk gebied. We zien de contrasten in het landschap: bebouwde en beplante linten met open gebieden en mooie vergezichten daartussen. De beekdalen vervullen hun functie in de waterhuishouding en er is ruimte voor natuurontwikkeling en passende landbouw.

Met de fiets en te voet zijn alle landschappelijke verschillen goed te beleven. Het Blauwe Bos is het natuurlijke hart van het gebied. Hier gaan natuur en recreatie samen op. Verblijfsrecreatie is in dit gebied vaak kleinschalig en divers.

In de dorpen is het goed wonen en leven. De woningvoorraad is op orde en de sociale samenhang hoog. Haulerwijk is het grootste dorp: hier zijn de bovenlokale sport- en zorgvoorzieningen in het gebied gebundeld.

• Beschermen natuurwaarden;
• Benutten en ontwikkelen van de beekdalen voor de waterhuishouding, natuur en landbouw;
• Ontwikkelingen passen in het landschap en versterken de kwaliteiten van het landschap;
• Blauwe Bos als belangrijk recreatie- en natuurgebied in dit gebied behouden;
• Verder bouwen aan de bestaande lintstructuren;
• Goede wandel- en fietsverbindingen tussen de dorpen;
• Sterke (recreatieve) koppelingen met Veenhuizen.

De ontwikkelingsgeschiedenis van het noordelijk deel van onze gemeente zien we nog steeds terug in het landschap en de dorpen. Deze geschiedenis is de basis van de kwaliteiten van het gebied. En op deze basis bouwen we verder.

We vergroten de landschappelijke kenmerken van het gebied en beschermen de natuurwaarden in het gebied. Dat doen we door ontwikkelingen in het landelijk gebied bijvoorbeeld te verbinden met het versterken van de (structuur van) houtsingels. Of we maken vaarten en wijken beter zichtbaar. Ook vragen we van alle ontwikkelingen dat ze worden ingepast in de landschappelijke opzet van het gebied.

De beekdalen vragen extra aandacht. Door de klimaatverandering staat hun waterhuishoudkundige functie voorop. Die moet op orde zijn. Bij de inrichting van de beekdalen combineren we waterberging en het tegengaan van veenoxidatie waar dat kan met natuurontwikkeling en passende landbouw.

We gaan door met het recreatief toegankelijk maken van het landelijk gebied. Zo stimuleren we sport en beweging en verbinden we het noordelijk deel nog beter met het recreatieve netwerk in de rest van de gemeente en onze buurgemeenten. Daarbij richten we ons in het bijzonder op het nog beter verbinden van dit gebied met Veenhuizen, dat is voorgedragen als UNESCO Werelderfgoed.

We maken goede wandel- en fietsverbindingen tussen de dorpen en rond de dorpen mogelijk. Omdat de dorpen in dit gebied lange linten zijn, is er juist hier veel behoefte aan een dorpsommetje. We dagen onze inwoners uit om missende verbindingen met ons te delen en samen te kijken wat we kunnen realiseren.

De bebouwing in het gebied concentreert zich van oudsher in de dorpslinten. De meeste erven liggen aan de weg. Dat beeld houden we vast. Voor nieuwe (gebouwde) ontwikkelingen kiezen we daarom bij voorkeur voor locaties in de linten van de dorpen. Nieuwbouw kan zo ook een bijdrage leveren aan de versterking van het landschaps- of straatbeeld ter plekke.

Daarbij mag de inbreiding in de linten niet ten koste gaan van doorzichten vanuit de linten. We willen dat vanuit het dorp het landschap zichtbaar en voelbaar blijft en voorkomen dat nieuwbouw leidt tot het aan elkaar groeien van dorpslinten.

• Bestaande bundeling van sportvoorzieningen in Haulerwijk houden;
• Basisvoorzieningen in ieder geval in Haulerwijk en Donkerbroek houden;
• Ruimte geven voor nieuwe woningen binnen de dorpen door inbreiding;
• Toevoegen van nieuwe woningen ook als uitbreiding van Haulerwijk en Donkerbroek;
• Stimuleren van lokale initiatieven voor woningbouw voor jongeren en ouderen.

Haulerwijk en Donkerbroek zijn de grootste dorpen in dit gebied. In deze dorpen zijn de basisvoorzieningen op orde. Haulerwijk heeft op het gebied van zorg een aanvullende rol. Dat komt door de aanwezigheid van een verpleeghuis in het dorp. Het dorp onderscheidt zich daarnaast als sportdorp met een (gemeenschappelijk) zwembad, skeelerbaan, sporthal en meer. Dat houden we vast en daar zetten we blijvend op in.

In de kleine dorpen is de gemeenschapszin veel belangrijker dan een veelheid aan voorzieningen. We ondersteunen als gemeente waar nodig de activiteiten in deze dorpen. Daarnaast blijven we inzetten op het bieden van zorg op maat en dicht bij de inwoner waar dat kan.

In het gebied moet voldoende ruimte zijn om te wonen voor jong en oud. In de grote dorpen zoeken we naar mogelijkheden om nieuwe woningen toe te voegen. Onze insteek is te bouwen naar behoefte. Nieuwbouw kan in deze dorpen ook uitbreiding zijn van het bestaande dorp. Bij uitbreiding van dorpen verbinden we meerdere doelen aan elkaar: woningbouw combineren met bijvoorbeeld natuur, landschapsontwikkeling en verduurzaming.

Haule en Waskemeer zijn vooral woondorpen. Goed wonen in een groene omgeving staat hier voorop. In deze dorpen zorgen we dat er passende woningen zijn voor jong en oud. We ondersteunen lokale initiatieven voor woningbouw voor jongeren en ouderen van harte. Het liefst zelfs in combinatie zodat zorgen voor en ‘omtinke foar elkoar’ meer natuurlijk wordt. Daarbij zoeken we eerst de ruimte in het omvormen van bestaande panden en erven of het beperkt toevoegen van nieuwe woningen in de bestaande linten. Daarna kijken we naar uitbreiding op kleine schaal bij het dorp.

• Een sterke, toekomstbestendige agrarische sector die de ruimte heeft en krijgt;
• Verblijfsrecreatie die toegevoegde waarde heeft voor het gebied;
• Behouden van Donkerbroek en Haulerwijk als lokale koopcentra;
• Ruimte voor bedrijven bij Haulerwijk.

De landbouw is belangrijk in het noordelijk deel van de gemeente. In dit deelgebied heeft de landbouw nu en in de toekomst de meeste ruimte, met boerenbedrijven die een duurzame toekomst tegemoet gaan. Schaalvergroting kan daarin een plek krijgen. Waar boeren stoppen, gaan we ruimhartig om met het toestaan van nieuwe functies in vrijkomende agrarische bebouwing als dat geen belemmeringen geeft voor omliggende woningen of bedrijven.

Ook verblijfsrecreatie verdient een plek in het landelijk gebied. De nadruk ligt op vormen van recreatie die kleinschalig zijn, die wat toevoegen aan het bestaande aanbod. Voor verblijfsrecreatie zien we vooral ruimte in de linten en op bestaande erven. We willen geen grote parken midden in de open gebieden.

Haulerwijk en Donkerbroek blijven de lokale koopcentra. We geven daarbij de ruimte om winkelvoorzieningen en voorzieningen rond zorg en cultuur (zoals huisarts en bibliotheek) in deze dorpen te bundelen omdat clustering uiteindelijk de sterkste drager is voor behoud. We ondersteunen het lokale initiatief en ondernemerschap in deze dorpen. We zien ook mogelijkheden voor meer hybride oplossingen waarbij een menging van functies mogelijk is; bijvoorbeeld een kapper die ook een cadeauwinkel heeft of een verpleeghuis met restaurant voor het hele dorp.

De bedrijvigheid in dit gebied concentreert zich vooral in Haulerwijk. Dat blijft zo. We onderstrepen het belang van deze bedrijvigheid voor de werkgelegenheid in de regio en voor het dorp zelf. Het bedrijventerrein in Haulerwijk is bijna vol. Maar we blijven bedrijven ondersteunen die willen groeien of zich nieuw willen vestigen. Ook als we daarvoor nieuw bedrijventerrein moeten ontwikkelen.

• Veilige dorpscentra met verblijfskwaliteit;
• Goede verbindingen met Drachten, Groningen, Assen, Wolvega en Oosterwolde.

De dorpen zijn allemaal lange linten. Het karakter van de lintdorpen betekent dat de belangrijkste verkeersverbindingen door het hart van het dorp lopen. Dat zorgt voor drukte en levendigheid, maar soms ook voor lastige verkeerssituaties. Voor ons staat een goede, veilige inrichting van die wegen voorop. Daarbij zorgen we ook dat de verblijfskwaliteit van het gebied op orde is. Zodat het openbaar gebied een aantrekkelijke aanblik is van het dorp. Want deze wegen zijn ook het visitekaartje!

Het noordelijke deel van de gemeente richt zich vooral op grote kernen als Drachten, Assen en Groningen en dorpen als Leek en Roden en natuurlijk Oosterwolde. Met de auto zijn al deze plaatsen goed bereikbaar.

Goede verbindingen met het openbaar vervoer, vooral richting Drachten en dan verder naar Leeuwarden en Groningen, vinden we voor dit gebied van groot belang. Daar vragen we voortdurend aandacht voor.

• Meer biodiversiteit door versterking van de landschappelijke waarden van het gebied binnen en buiten de dorpen;
• Ondersteunen van de plannen van Haule voor slimme energiesystemen in hun dorp als pilot voor de hele gemeente.

Een van onze doelen is het vergroten van de biodiversiteit. In het noordelijk deel van de gemeente koppelen we deze ambitie aan het versterken van de landschappelijke waarden van het gebied. Bijvoorbeeld door de aanleg van meer natuurvriendelijke oevers te stimuleren, houtsingels te herstellen en uit te breiden en natuurinclusieve landbouw te ondersteunen. Initiatiefnemers moeten bij plannen in het landelijk gebied aandacht hebben voor het vergroten van de biodiversiteit.

In Haule is het dorp bezig met het ontwikkelen van slimme energiesystemen (smart grid) die het dorp van duurzame energie kunnen voorzien. Dat idee stimuleren we van harte. We willen graag dat Haule een pilotfunctie kan vervullen als duurzaam dorp voor de andere dorpen in onze gemeente. ­